GESNEUVELD

( documentaire van Robert Oey 10 december 2012, Ned. 2 )

Het moet  ergens medio 2010 geweest zijn dat we voor het eerst iets te horen kregen over een op handen zijnde film. De voorlichtster van Defensie deelde ons mede dat er iemand rond liep met een plan om een film te maken  over de gesneuvelde soldaten in Afghanistan, die iemand bleek Robert Oey te zijn. Robert heeft al meerdere tele-documentaires gemaakt en toen men de documentaire   “ De Leugen “ noemde ging er bij ons een lichtje branden. Dat was die film over Ayaan Hirsi. Robert Oey maakte  een reconstructie van de affaire rondom de asielprocedure van Ayaan. De film kreeg toen der tijd nogal wat publiciteit omdat de vorm van de documentaire gedurfd was en origineel. Robert maakte een Haagse polderopera van de kwestie door bijvoorbeeld Rita Verdonk en Femke Halsema te laten zingen. We vonden beiden dat Robert wel  een originele wijze van filmen had en na een eerste oriënterend gesprek met de regisseur besloten we om niet afwijzend tegenover zijn plannen te staan. 

Robert Oey en Jeroen de Bruin  ( 30 november 2011 )

Robert had in Engeland een documentaire gezien die hem erg aansprak. De documentaire heette “ Fallen “ . In deze documentaire  werd  een landkaart van Engeland getoond, vol met markeringen, markeringen die stonden voor een gesneuvelde soldaat. In de film werd ingezoomd op een willekeurige markering en vervolgens werd een portretje gemaakt van de gesneuvelde soldaat uit die plaats. Interviews met zijn ouders, met zijn vrienden, filmpjes van de soldaat, foto’s van de soldaat etc. Je kreeg zo een beeld van de gesneuvelde soldaat, wie hij was, hoe hij leefde, wie zijn vrienden waren, hoe men over hem dacht. Door in te zomen op verschillende markeringen ontstond er een bijzondere film. Iemand die opgegroeid is in een metropool als Londen heeft een hele ander leven gehad als iemand uit een dorpje in het Peak District. Maar elk portret heeft wel allemaal dezelfde passie: Defensie.

Het idee sprak ons aan, in gedachten waren we al bezig om te kijken wie we gingen benaderen voor het portret van Mark. We wisten dat Ruud een probleem zou kunnen worden, die praat niet graag één tegen één over Mark. In gezelschap wil hij nog wel eens grappige belevenissen over zijn leven met Mark vertellen maar meewerken aan zo’n film is toch heel wat anders. Dan is het niet meer spontaan,  dan is alles geregisseerd. Ellen, de vriendin van Mark, Koen, één van zijn vele vrienden, Maikel zijn dienstmaat/kameraad, jongens van het peloton van Mark en zo konden we nog wel even doorgaan. We hadden nog geen idee wat de plannen van Robert precies inhielden en hoe hij één en ander in beeld zou willen brengen. We hebben alle plakboeken van Mark doorlopen en daar de leukste foto’s uitgehaald. De foto’s gaven een beeld van hoe Mark opgroeide  van baby tot de 22 jarige Mark die in Afghanistan sneuvelde. We hebben heel wat afgekletst  over Mark maar gaandeweg de gesprekken ging het ook steeds meer over ons. Wat gebeurde er met ons na het fatale bericht, hoe hebben wij alles verwerkt, waar halen wij de kracht vandaan om ogenschijnlijk gewoon verder te leven. We hadden toen echt nog niet het idee dat Robert in zijn gedachten al lang was afgestapt van het idee om portretjes te maken van de gesneuvelde soldaten. 

Dat kwam een aantal maanden later, vlak voor de eerste filmdagen. Robert vertelde ons dat hij een film wilde maken die toch iets anders in elkaar stak dan dat hij ons in eerste instantie had voorgehouden. Geen portretjes maar iets anders. Het zou een film moeten worden waarin je een militair ziet vertrekken naar Afghanistan. De bewuste militair komt om. Er gaat een bericht over het sneuvelen van de militair naar Nederland, naar het coördinatie bureau van Defensie. Je ziet vervolgens  een berichtgever naar de relatie van de militair gaan, hij belt aan. Op dat moment  gaan er voor Robert 25 voordeuren open die allemaal hetzelfde verhaal te verwerken krijgen. Robert wilde laten zien wat de impact van zo’n berichtgever is. Hoe de mensen reageren op de berichtgever en daarna proberen hun leven weer op te pakken. Het zou dus meer een film over ons ( met ons )worden dan een film met Mark. Vonden we wel jammer maar aan de andere kant konden we ons ook voorstellen dat zo’n soort film meer waarde ( diepgang ) heeft dan 25 achter elkaar geplakte portretjes van gesneuvelde soldaten. Na 5 portretjes ga je misschien wel zappen……deze film kijk je tot het einde omdat er gewoon wat heavy verhaalslijnen in de film zitten. “ Enkel wie een hart van steen heeft raakt niet geëmotioneerd van de documentaire die met een menselijke en niet-politieke blik kijkt naar wat het betekent, dat 25 Nederlandse militairen in Afghanistan zijn omgekomen tussen 2006 en 2012 “ schreef Asing Walthaus. Het getoonde verdriet heeft allerlei vertakkingen, spijt, ongeloof, boosheid, eenzaamheid. Alles wordt er door ontwricht. “ Gesneuveld” is geen makkelijke zit, maar het is een film die je eigenlijk gezien moet hebben. Alleen al als opfrisser voor wat je eigenlijk wel weet:  Dit is niet iets uit een ver land, dit is iets van hier, je hoort Fries, Twents, en Limburgs. En als geheugensteun dat militaire acties, hoe ver weg ook, altijd gewoon om mensen draaien.

Onze eerste filmdag stond geprogrammeerd op donderdag 21 juli 2011. Robert en zijn crew zouden bij Gerard op kantoor gaan filmen, Gerard daar interviewen en  collega’s vragen naar hun ervaringen op 18 april 2008, Mark zijn sterfdag. Nadat alles bij mijn op kantoor geïnstalleerd was begon het filmen en het opnemen. Er werden vragen gesteld over hoe het ging op die 18 de april 2008, waar ik was toen het bericht kwam en hoe ik daarop reageerde. Ook werden er vragen gesteld over onze gezinssamenstelling, hoe we in het leven stonden, of we een hecht gezin waren, of we alles met elkaar deden etc. Gelukkig hebben we het altijd goed met zijn viertjes kunnen vinden en daar vertel je dan ook vol trots over, over mijn reisjes met Ruud naar Rome en over mijn reisje met Mark naar Madrid, lekkere voetbalreisjes. Met Ruud maakte ik er meer dan met Mark. Mark zijn interesse voor het voetbal nam een beetje af. Als compensatie zou ik ooit nog eens met hem een paar dagen naar Amerika gaan, helaas is dat er nooit van gekomen. Op een gegeven moment vroegen ze of ik in het “ na traject “ nog ergens spijt van had gehad. Ik vertelde toen dat ik mij achteraf nooit gerealiseerd had dat Ruud er eigenlijk alleen voor stond. Hij woonde op 18 april 2008 al op zichzelf en zijn vriendin kwam alleen in de weekenden bij hem wonen, zij studeerde in Utrecht. 

Mark sneuvelde op vrijdag, Ruud kon zijn verdriet in de eerste weken delen met zijn vriendin maar na verloop van tijd keerde daar het oude ritme weer terug. Zijn vriendin was door de week in Utrecht. Toen de relatie op de klippen liep vroeg Ruud of hij weer bij ons kon komen wonen “ hij had alleen nog een doos om in te slapen …”. Hij vertelde ons erbij “ Eigenlijk had ik direct na de 18 de April weer terug naar jullie moeten komen”. Pas toen realiseerde ik mij dat we daarin misschien wel tekort geschoten waren. Natuurlijk hebben we wel gezegd op 18 april 2008 “ Blijf maar hier slapen, bij ons “. Maar iedereen die dit leest weet ongetwijfeld hoe dat gaat met jongens van 24………..er is dan maar één antwoord op zo’n vraag  “ Nee, ik slaap gewoon aan de Schubertstraat, ik red me wel “. Natuurlijk, Ruud heeft zich gered en heeft zijn leventje weer goed op de rij, samenwonend met Bianca en papa van het mooiste wat er is….. onze kleindochter Rilana !!

Na het filmen op kantoor vertrok ik met de filmploeg naar ons huis aan de Zwavertsweg. Samen met Ruud en mijn kameraad Henk zouden we s’ middags gaan forelvissen in Usselo, vlak bij Mark zijn uitstrooiplekje. Er is ongeveer 1 ½ uur gefilmd bij het forelvissen, je ziet er 20 seconden van terug in de film….je ziet ons geen enkele forel vangen terwijl we nog nooit zoveel hebben gevangen als die dag !!

De volgende dag ( vrijdag ) zou Gisela gefilmd worden, ik mocht daarbij niet aanwezig zijn en dat terwijl we tot nu toe alles samen hadden gedaan….. Gisela kende alleen Robert Oey van de gesprekken bij ons thuis. De rest van de filmploeg, Lian Priemus, Carla van der Meijs en Jeroen de Bruin waren voor haar nog volkomen vreemden. Het leek me verstandig om vooraf de filmploeg kennis te laten maken met Gisela zodat ze kon zien dat het gewoon perfecte lui waren die heel integer met je om gaan. De filmploeg sliep in Hengelo in het Bastion Hotel en Gisela moest die donderdag tot 21.00 uur werken. Na afloop van haar werk heb ik de filmploeg uitgenodigd in ons stamcafe De Blauwe Engel en daar hebben ze kennis gemaakt met Gisela. Was gewoon een erg gezellig avondje waarbij we elkaar nog beter hebben leren kennen. Precies zo als het mijn bedoeling was, Gisela wist wat haar de volgende dag te wachten stond, ze kende de filmploeg en sliep die nacht een stuk rustiger.

Vrijdag werd een emotioneel filmdagje. Het voorlezen van Mark zijn laatste brief aan ons voor een camera is toch even wat anders dan gewoon die brief lezen. Het moeten vertellen wat er allemaal op 18 april 2008 ‘s morgens  om 08.10 uur gebeurde doet je alles opnieuw beleven. Je ziet de hele film als het ware opnieuw gebeuren. Het verdriet dat op de 18 de april 2008 in ons leven kwam is in de film heel erg goed in beeld gebracht. Ook tijdens deze filmsessie werd er veel over Mark gesproken en ook om Mark zijn grappen en grollen gelachen.

Omdat we een gezin zijn dat probeert toch nog wat van het leven te maken moesten er ook enkele leuke items gefilmd worden. We hebben gewoon een druk sociaal leven, hadden we eigenlijk ook al toen Ruud en Mark in staat waren om zichzelf te redden. We trokken er vaak samen op uit, concerten, vakantietjes, we probeerden te genieten nu het nog kon. Na het overlijden van Mark hebben we geprobeerd om dat mooie leven vast te houden. Dat kost best wel wat moeite. Soms lagen we ergens samen in een vreemde stad in een hotelkamer en vonden we er geen zak aan, heel veel dingen doen je herinneren aan Mark, hij zit altijd in je hoofd, bij alles wat je doet en bij alles wat je niet doet. Daar proberen  verder mee te leven is soms best moeilijk. Men zegt altijd “ de tijd heelt alle wonden “ maar eigenlijk zou dat moeten zijn “ met de tijd leer je om te gaan met je verdriet, weet je dat het niet anders is en dat Mark nooit gewild zou hebben dat we als een dood vogeltje in een hoekje bleven zitten en ineens een heel ander leven gingen lijden ( ik weet dat dit met ei moet maar dit geeft meer uitdrukking aan hetgeen ik bedoel te zeggen ).  

De filmploeg vond het een goed idee om een solextocht te maken met vrienden van ons en vrienden van Mark. Na wat heen en weer gebel werd besloten om vrijdag 7 oktober 2011te gaan solexen bij Singraven in Denekamp. We hebben ons verzameld bij de Blauwe Engel en vandaar zijn we vertrokken naar Denekamp. De filmploeg was reeds aanwezig . De camera werd op een soort jeepje geplaatst en het solexen en het filmen kon beginnen. Regelmatig moesten we stoppen en stukjes opnieuw doen. Je ziet in de film een shot van pakweg 30 seconden maar daar hebben we wel een hele avond voor moeten solexen, een prettige bezigheid trouwens.

Toen begon het wachten. Wanneer was de film klaar, wat was onze rol in de film etc etc. Komen er rare uitspraken van ons voor in de film, zijn we wel te verstaan, worden we ondertiteld, hebben we Mark goed neergezet, zou hij trots op ons geweest zijn zoals wij over hem vertellen, vragen vragen en nog eens vragen. Er zat maar één ding op en dat was gewoon wachten tot de film gemonteerd en klaar was.

 Het uiteindelijke resultaat mag er zijn hoewel niet alle nabestaanden meegewerkt hebben aan de film. De film geeft een goed beeld van wat je allemaal kan overkomen nadat de berichtgever van Defensie bij je aan de deur is geweest. Onze rol in de film is ( gelukkig ) beperkt. Gelukkig omdat dat voor ons betekent dat we gebleven zijn wie we waren, Gerard en Gisela, ouders van Ruud en Mark…..jongens om trots op te zijn !!